Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, ekim ayında üretici ile market ortasındaki en fazla fiyat farkının yüzde 253 ile maydanozda görüldüğünü belirterek, markette 37 eserin 31’inde fiyat artışı, 6’sında ise fiyat azalışı olduğunu bildirdi.
Bayraktar, yaptığı yazılı açıklamada, ekimde üretici ile market ortasındaki fiyat farklılıkları, girdi fiyatlarında yaşanan değişimler ve ziraî destekleme ödemeleriyle ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Ekimde üretici ile market ortasındaki en fazla fiyat farkının yüzde 253 ile maydanozda görüldüğüne dikkati çeken Bayraktar, bu eseri yüzde 216 ile elmanın, yüzde 212,5 ile marulun, yüzde 170 ile limonun, yüzde 163,3 ile havucun, yüzde 159,2 ile salatalığın takip ettiğini belirtti.
Bayraktar, üreticide 1 lira 64 kuruş olan maydanozun markette 5 lira 79 kuruşa, 4 lira 45 kuruş olan elmanın 14 lira 6 kuruşa, 4 lira 32 kuruş olan marulun 13 lira 50 kuruşa, 8 lira 17 kuruş olan limonun da 22 lira 6 kuruşa satıldığını söz etti.
Markette 37 eserin 31’inde fiyat artışı, 6’sında ise fiyat azalışı olduğuna işaret eden Bayraktar, şu bilgileri paylaştı:
“Markette fiyatı en fazla artan eser yüzde 33,4 ile kabak oldu. Kabaktaki fiyat artışını yüzde 30,6 ile salatalık, yüzde 29,3 ile kuru fasulye, yüzde 28,8 ile yeşil soğan, yüzde 26,7 ile kuru soğan, yüzde 23 ile kuru üzüm takip etti. Markette fiyatı en fazla azalan eser ise yüzde 10,2 ile sivri biber oldu. Sivri biberdeki fiyat düşüşünü yüzde 6,9 ile domates, yüzde 4 ile pirinç, yüzde 3,3 ile ayçiçek yağı, yüzde 3,1 ile toz şeker izledi.”
Ekimde üreticide fiyatı en fazla düşen eserin yüzde 15,4 ile kuru incir olduğuna dikkati çeken Bayraktar, bunu yüzde 3,6 ile kuru fasulyenin, yüzde 3,3 ile elmanın izlediğini bildirdi.
Bayraktar, üreticide en fazla fiyat artışının yüzde 74 ile yeşil soğanda görüldüğünü tabir ederek, yeşil soğandaki fiyat artışını yüzde 41,5 ile domatesin, yüzde 35,4 ile ıspanağın, yüzde 33 ile salatalığın, yüzde 32,8 ile kabağın, yüzde 22,5 ile limonun, yüzde 20,6 ile maydanozun, yüzde 18,3 ile yeşil fasulyenin takip ettiğini kaydetti.
Geçen ay üreticide 29 eserin 21’inde fiyat artışı olduğuna işaret eden Bayraktar, 4 eserde fiyat düşüşü görüldüğünü, 4 eserde ise fiyatın değişmediğini bildirdi.
Fiyat değişimlerinin sebepleri
Kuru incirde talepteki azalmanın fiyatların düşmesine neden olduğunu vurgulayan Bayraktar, kuru fasulye ve elma arzındaki artıştan ötürü fiyatların gerilediğini tabir etti.
Bayraktar, sivri biber, domates, salatalık, patlıcan, kabak, marul ve yeşil fasulyede arzdaki azalmanın eserlerin fiyatlarını yükselttiğini belirterek, şu değerlendirmede bulundu:
“TMO’nun çeltikte üretici fiyatlarını artırması pirinç fiyatlarına yansıdı. Havuçta yüksek fiyat, eserin yeni döneme ilişkin olması ve maliyetlerinin artmasından kaynaklandı. Nohut fiyatındaki yükselişte ise ihracat artışı tesirli oldu. Yeşil soğan ve limon arzındaki düşüşler fiyatlara artış olarak yansıdı.”
Türkiye İstatistik Kurumunun ağustos ayı için yayımladığı girdi fiyat endeksinde yer alan mazot, gübre, elektrik, tohum, ilaç ve yem fiyatlarında yaşanan kıymetli artışların, tarım eserleri üretici fiyat endeksini yüzde 142 artırdığına dikkati çeken Bayraktar, gübre endeksindeki artışın yüzde 238’i, mazot endeksindeki artışın ise yüzde 227’yi bulduğunun altını çizdi.
Bayraktar, tarım üretici fiyatlarında görülen artışların, girdi fiyatlarının yüksekliği sebebiyle artan maliyetlerden kaynaklandığına işaret ederek, şunları kaydetti:
“Tarımsal üretici fiyatlarındaki artışların çok üzerinde seyreden ziraî maliyetlerdeki artışlar, çiftçilerimizin gelirlerinin düşmesine sebep oldu. Öbür yandan, tüketicinin tarım eserlerine ödediği fiyatlardaki artışın değerli bir kısmı üretici ile market ortasındaki farktan kaynaklanıyor. Üreticilerimizin maliyetlerini düşürmeden, üretici ile tüketici ortasındaki fiyat makasını daraltmadan ve üreticilerimiz eserlerinin pazarlamasında daha çok kelam sahibi olmadan tüketicilerin de ucuz besine ulaşması mümkün değildir. Bunlar yapıldığı takdirde tüketiciye sağlanan yararın yanında, Avrupa başta olmak üzere dünyada eser talebinin arttığı bu periyotta dünya pazarlarındaki eser ihracatında rekabet gücümüz artacak, üreticimiz ve ülkemiz kazanacaktır.”
Bayraktar, ekimde bir evvelki aya nazaran gübre fiyatlarının kalsiyum amonyum nitrat gübresinde yüzde 3,4, üre gübresinde yüzde 0,7 artarken, amonyum sülfat gübresinde yüzde 4,7, DAP gübresinde yüzde 3 ve 20.20.0 kompoze gübresinde ise yüzde 1,6 düşüş gösterdiğini bildirdi.
Mazot fiyatının aylık olarak yüzde 14, son bir yıla nazaran ise yüzde 221 arttığına dikkati çeken Bayraktar, besi yeminin de ekimde aylık bazda yüzde 1,3, süt yeminin yüzde 1,4, yıllık olarak besi yeminin yüzde 107, süt yeminin ise yüzde 109 arttığını vurguladı.
Elektrik fiyatlarının son bir yılda yüzde 140 yükseldiğini belirten Bayraktar, zirai ilaç fiyatlarının ise yıllık bazda yüzde 95 artış gösterdiğini bildirdi.
“Destek ölçüleri eser ekimi ve dikiminden evvel ilan edilmelidir”
Bayraktar, üreticilerin temel ziraî eserlerden olan buğday, arpa ve kırmızı mercimek ekimine başladığını belirterek, şu sözleri kullandı:
???????”Bu periyotta bu eserler için değerli ölçüde gübre ve mazot kullanılıyor. Mazot ve gübre üzere iki maliyet kalemi üretim için epeyce değerlidir. Tedariklerinde yaşanacak kesinti ziraî üretimi düşürecektir. Münasebetiyle bu girdilerin fiyatlarının makul düzeylere çekilmesi üretime olumlu yansıyacak ve arz açığı verdiğimiz bu eserlerde ülkemiz döviz kaybına uğramayacak, üreticilerimiz kazanacaktır. Kazanan üreticilerimiz de üretimin sürdürülebilirliğini sağlayacaktır. 2021/2022 dönemi ziraî destekleme ödemeleri 20 Ekim’de yani dönem bitmeye yakın açıklandı. En kıymetli tarım siyaseti aracı olan ziraî desteklemelerde kıymetli olan kalem bazında takviye ölçüleri eser ekimi ve dikiminden evvel ilan edilmelidir. Örneğin, 18 eserde 2021/2022 periyodu için açıklanan prim takviyelerinde çay dışında artış olmadı. Bunu baz alan üreticilerimiz kalan 17 eserin üretiminden uzaklaşacaktır. Bu eserlerin birçoğu arz açığı verdiğimiz eserlerdir. Bunların üretimlerinin ön plana çıkarılması ve üretim planlarına dahil edilmesi gerekiyor. Bunun üzere yem bitkilerine verilen dayanağın de artırılmamasının hayvansal üretime sekte vurmasının ihtimal dahilinde olduğu göz gerisi edilmemelidir. Doğrusu şudur ki 2022/2023 üretim dönemine başlayacağımız bugünlerde çiftçinin önünü görebilmesi açısından en azından kışlık ekimi yapılan eserler için 2023 takviyeleri açıklanmalıdır. Başka yandan, gübre ve mazotta 2022 dayanak ödemelerinin öne çekilmesi kıymetli bir gelişmedir.”