Anıt ağaçların ayak izinde bir seyahatti; Ayvalık’ta bir mezarlığın yanındaki çöplerin ortasından geçip ulaştık ona. Neye hürmet gösteriyoruz ki 1103 yıllık KocaDelice’nin yaşına başına hürmet gösterelim, etrafındaki saçılmış çöpleri temizleyelim? Neyse ki onun etrafında küçük beyaz bir çit: anıt ağaç olduğunun işareti. O bir zeytin ağacı. Zeytin ağaçları bu coğrafyanın ulu ağaçları, onların izini bulup lisanını çözmek, insanlığın, uygarlığın da izini çözüyor ve ağaçların tarihlendirmesi bize bir lisan kazandırıyor. İşte 12 bin yıllık dünya mirasını bir tek Anadolu’da bulabiliyoruz diyor, bilim insanları. Düşünün, Koca Delice yaşamaya başladığında Amerika kıtası keşfedilmemişti?
ZEYTİN AĞACINA SAYGI
KocaDelice, bir küme insan olarak, önünde hürmet duruşunda bulunduğumuz, 1103 yaşındaki zeytin ağacının ismi. Farklı disiplinlerden 40 şahıslik bilim beşerinin Komili sponsorluğunda yürüttüğü araştırmada saptanan en yaşlı ağaçlardan biri. Prof. Dr. Abdullah Soykan ve Dr. Turhan Doğan’ın verdikleri bilgiye nazaran 310 ağaç da tescil basamağında. 2 yıl içinde projenin bitmesi amaçlanıyor. Hatay, Antep ve Manisa’da 81 anıt ağaç tescil edilmiş. Bunun için Türkiye çapında yürütülen araştırmada zeytin ağaçları tek tek inceleniyor ve 400 yaşın üzerindekiler “anıt ağaç” olarak tescil ediliyor.
Anadolu’nun, 3700 değişik tıp canlı ile tıpkı vakitte en çok endemik çeşidin bulunduğu coğrafya olduğu söyleniyor: Bunların 92’si zeytin ve 37 çeşidi muhafaza altında. Doğal madencilerden korunabilirse?
Zeytin ağacı, dünyamızın en eski ağaçlarından, cetlerimiz, 4 bin yıldır zeytinle haşır neşir yaşıyor. Ne büyük bir uygarlık; 4 bin yıl evvel bir çeşit iğde ağacı üzere olan deliceyi yemiş, acı bulmuş, onu aşılamış ve turşusunu kurmuş, bugünkü zeytini sağlamış ve yemeye başlamış. Anadolu, zeytinin, daha doğrusu Delice’nin birinci yaşadığı, hayata tutunduğu topraklar. Evvel Kuzeyde, Girit, Santorini adaları ve Hatay civarında görülmüş, oradan güneye gelmiş, Akdeniz havzasına ve Ege’ye yerleşmiş. Zeytin, 7 bin yıldır Anadolu’da üretiliyor, 4 bin yıldır da mutfağa girmiş, gastronomi kültüründe yerini almış.
