AB’nin genişlemeden sorumlu üyesi Oliver Varhelyi, 26-28 Ekim günleri ortasında Türkiye’de temaslarda bulunacak. Başta Türkiye olmak üzere AB’nin genişleme projesine aralı olmasıyla bilinen Varhelyi, misyona geldiği 2019 Aralık ayından bu yana yalnızca ikinci defa Türkiye’ye gidecek.
Ancak bu ziyareti de genişleme gündemi ile ilgili olmayacak ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Afrika’da olduğu için siyasi hususlar da gündeme gelmeyecek.
Varhelyi’nin temaslarında öne çıkan iki husus Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve AB-Türkiye ekonomik işbirliği olacak. Genişleme komiseri, İstanbul’da iş dünyasının önde gelen üyeleri ile ve hükümetin iktisat idaresi ile görüşecek. Varhelyi, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile birlikte hudut güvenliğine ait bahisleri konuşmak için Van’da da incelemelerde bulunacak.
Genişleme komiserinin ziyareti, Avrupa Komisyonu’nun Finansal Hizmetler, Finansal İstikrar ve Sermaye Piyasaları Birliği’nden Sorumlu Üyesi Mairead McGuinness 6 Ekim’de Ankara’da yaptığı temaslardan yalnızca 3 hafta sonra gerçekleşmesi açısından ehemmiyet taşıyor. AB’li diplomatik kaynaklara nazaran, bu iki ziyarette verilen bildiriler birbirini tamamlayacak halde öngörüldü.
AB kaynaklarına nazaran Brüksel, “Türkiye ile bağlantımızı bir istikrara oturtmamız gerekiyor. Bunun iki boyutu bulunuyor. Birincisi Türkiye ile var olan ekonomik alakamızın ne kadar değerli olduğu, başkası ise Rusya’nın Ukrayna savaşını devam ettirmesine katkıda bulunacak biçimde yaptırımların delinmesine karşı elimizden ne geliyorsa yapacağımız konusunda ne kadar önemli olduğumuzu iletmek” formunda özetlenebilecek bir telaffuz ve siyaset izliyor. McGuinness ve Varhelyi’nin ziyaretlerinde verilen iletiler da bunu yansıtıyor.
AB kaynakları, “Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmesi konusu maalesef uzun müddet gündemde kalacak gibi” değerlendirmesini yaparken, savaşın başladığı 24 Şubat’tan bu yana Türkiye ile Rusya ortasında önemli oranda artan ticarete dikkat çekiyorlar.
6 AĞUSTOS ÖNCESİ VE SONRASI
Brüksel’e nazaran, Türkiye’nin Rusya ile ticari bağlantıları 6 Ağustos öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılıyor. 6 Ağustos’ta Türkiye ve Rusya cumhurbaşkanları, Soçi’de bir görüşme gerçekleştirmişler ve ticaret ve iktisat alanında işbirliğini derinleştirmek hedefiyle içeriği açıklanmayan bir mutabakat muhtırası imzalamışlardı.
AB’li diplomatik kaynaklara nazaran, Türk şirketlerinin kâr maksatlı ve kişisel olarak Rus şirketleriyle giriştikleri işbirliği bu tarihten sonra “devlet politikasına” dönüştü. Ticaret hacminin yüzde 100 oranında artmasına ek olarak 2022 yılında Türkiye’de 600’e yakın Rus şirketinin kurulması bu artan trafiği somut olarak gösteriyor. Sayılar, 2021 yılında Türkiye’ye gelen Rus şirketi sayısının 60 civarında olduğuna işaret ediyor.
Merkez Bankası kayıtlarına nazaran kaynağı açıklanamayan 28,3 milyar AB Doları, Rus işadamlarının sıklıkla Türkiye’de görülmesi de Brüksel’in telaşları ortasında.
AB diplomatik kaynakları, 24 Şubat’tan sonra Rusya’dan Türk bankalarına ne kadar mevduat aktarıldığına ait bilgilerinin olmadığını fakat bunun önemli oranlarda olduğunu sandıklarını belirtiyorlar.
ELEKTRONİK VE TEKNOLOJİK KESİM TEMİNİ ASIL TASAYI YARATIYOR
AB’nin Ekim ayı başında onayladığı sekizinci yaptırım paketi, yaptırımlar delen üçüncü ülke vatandaş ve kuruluşlarına da yaptırım uygulanmasını içerdiği için büyük kıymet taşıyor. Bu AB için de birinci olma özelliğini taşıyor.
Sekizinci yaptırım paketi, Rusya’nın askeri, endüstriyel ve teknolojik eserlere ulaşmasını güçleştirmek, savunma ve güvenlikle ilgili kesimlerini geliştirmesini önlemek maksatlı olarak yeni ihracat kısıtlaması getiriyor ve bu kapsamda kömür, kok kömürü, Rus silahlarında bulunan spesifik elektronik kesimler, havacılık kesiminde kullanılan teknik materyaller ve kimi kimyasalların satışını yasaklıyor.
Rusya’nın hem AB hem de ABD yaptırımları nedeniyle birçok askeri ekipmanı ve silah sistemlerinde ihtiyaç duyduğu spesifik elektronik ve teknolojik modüllere ulaşım konusunda zahmet yaşadığı, Türkiye ile artan ticaret kapsamında bu eserlerinde gündeme gelebilecek olması Brüksel’i en çok kaygılandıran durum olarak bedellendiriliyor.
Birçok teknolojik eserin ikili kullanım niteliğinin olması, Rusya’nın ithal listesinde yer alan bu modüllerin silah sistemlerinde kullanılma mümkünlüğü yaptırımların delinmesi manasına da geliyor. Bu eserleri satan ve satılmasında aracılık yapıp finansal işbirliğine giren Türk şirketleri açısından da bu tehlikeli bir durum yaratıyor.
Rusya yaptırımlarının delinmesi birebir vakitte Türkiye-AB gümrük birliği işbirliğine ziyan verecek olması açısından da tasa verici olarak bedellendiriliyor. Türkiye ile AB ortasında 1996’dan bu yana devam eden gümrük birliği sanayi eserlerinin taraflar ortasındaki ticaretini kolaylaştırıyor ve muhakkak oranlarda gümrük avantajları sağlıyor. AB’den ithal edilen bu eserlerin yaptırımları delecek biçimde Rusya’ya yine satışı gümrük birliğinin uygulanmasına da badire getirebilir yorumları yapılıyor.
ANKARA İLE DİYALOG YAPTIRIMLAR DELİNMESİN MAKSADINI TAŞIYOR
AB diplomatik kaynakları, sekizinci yaptırım paketinin uygulanmasının komplike olduğunu, bu bahiste Türkiye ile hem hükümet hem de özel dal nezdinde bağlantısı güçlendirmek istediklerini kaydediyorlar.
Ankara da AB ile bu hususta daha çok teknik görüşme ve bilgilendirme talebini Brüksel’e iletmiş durumda.
Varhelyi’nin ziyareti hem bu açıdan hem de Brüksel’in Türkiye-AB ekonomik iştirakine verdiği ehemmiyeti göstermesi açısından değerli olacak. AB komiserinin iş dünyası ve hükümetle yapacağı görüşmelerde, Türkiye-Rusya ortasında gelişen ticari artışın hiçbir şartta Türkiye-AB ekonomik iştirakine alternatif oluşturamayacağı bildirisini vermesi öngörülüyor.